Wat onze industrie echt nodig heeft, een stappenplan

Onze welvaart vaart wel dankzij de haven

De grootste petrochemische cluster van Europa vind je in Antwerpen. Het is na Houston, ook de grootste ter wereld. Antwerpenaren wordt soms een teveel aan chauvinisme verweten. Wat onze industrie betreft klopt dat niet. Daarin zijn we dat nog te weinig. We zijn trouwens ook de grootste Europese exporthaven en dankzij de fusie met Zeebrugge ook de grootste haven voor overslag van voertuigen van Europa. Deze eengemaakte haven zorgt voor maar liefst 165.000 (in)directe jobs. Als je enkel naar de chemie in de Antwerpse haven kijkt, zijn dat er een kleine 20000. De mannen en vrouwen die dag in dag uit het beste van zichzelf geven zorgen ervoor dat onze haven als wereldhaven met afstand de grootste economische motor van Vlaanderen is.

Als we het over onze welvaart hebben, dan moeten we het dus wel over ‘onze’ haven en ‘onze’ industrie hebben. Die ‘onze’ mag en moet letterlijk genomen worden. 95% van alles wat wij gebruiken en nodig hebben – zowel privé als in het professionele leven – komt ofwel via onze haven hier binnen of de bouwstenen daarvoor worden door de petrochemische sector in onze haven gemaakt. Van het hoesje van je smartphone over een baxter tot de isolatie van je huis, van het waterdichte element van je winterkleding over de zonnepanelen op je dak tot de wieken van de windturbine…

Maar net die voor ons letterlijk levensbelangrijke industrie is in een perfecte storm terechtgekomen. Denk aan het tanende consumentenvertrouwen, de hoge loonkost aangejaagd door automatische indexering, de energieprijs die een veelvoud is van de Amerikaanse en aan de (vaak Europese) regeltsunami. Met als klap op de vuurpijl grote geopolitieke uitdagingen met oorlogssituaties en protectionistische reflexen bij grootmachten. Kortom, we tikken nu tegen de grenzen van het haalbare aan. Hier waarschuwt Essenscia, maar ook European Round Table For Industry terecht voor. Daarom stel ik volgend stappenplan voor

 

Stap 1: Innovatie is de sleutel

Willen we de toekomst van onze welvaart garanderen moeten we onze haven én onze industrie verder laten groeien. Daar is durf en ondernemingszin voor nodig. Onze bedrijven pionieren. Kijk maar naar de giga-investeringen die de afgelopen jaren werden aangekondigd. Allemaal in duurzame groei. Denk aan de INEOS-investering van 4,2 miljard euro in de allerproperste kraker op het Europese continent, goed voor enkele honderden jobs. Denk aan het project Antwerp@C dat tegen 2030 de helft van de CO2-uitstoot in de haven zal opvangen. Denk aan BASF Antwerp dat ambieert om de allereerste petrochemische site te zijn die tegen 2030 klimaatneutraal zal zijn. Denk aan TotalEnergies, Lanxess, Covestro, Evonik en vele anderen die allemaal bijzonder grote duurzaamheidsinvesteringen deden en doen van vele honderden miljoenen euro’s.

De transitie is in onze haven en haar industrie echt wel ingezet. Ik durf zelfs zeggen dat we daarin visionair zijn met onze ambitie om dé energiepoort naar Europa te worden en dé importhub voor waterstof. We zitten echter op een scharniermoment; die transitie mag niet stilvallen. Investeer dus stevig in innovatie en creëer daarvoor het juiste investeringsklimaat. Vlaanderen geeft hiervoor alvast het goede voorbeeld met een Onderzoeks-&Ontwikkelingsintensiteit van 3,7%. Een bijkomend voordeel van innovatie is dat die in deze aartsmoeilijke geopolitieke tijden ingezet kan worden om strategische afhankelijkheden te verminderen…

 

Stap 2: Steek energie in energiebeleid

Maak werk van een betaalbare en zekere energiemix. Energie is immers duur. Heel duur. De gas- en elektriciteitsprijzen waren op 24 januari 2024 nog altijd dubbel zo hoog als voor het uitbreken van de energiecrisis in 2020. En ze liggen sowieso vele malen hoger als je Europa met de Verenigde Staten vergelijkt. De aardgasprijs lag in 2022 zelfs nog negenmaal hoger in Europa dan in de Verenigde Staten. In november 2023 betaalden Europese bedrijven vijf tot zes keer meer dan elders in de wereld oor gas.

Het is waar dat onze energie al altijd historisch duurder was dan elders, maar we hebben die kloof steeds kunnen dichten met efficiëntie. Het is echter pure science fiction om te denken dat we alleen maar met hernieuwbare energie kunnen rondkomen. Ook morgen zal dat niet het geval zijn.  Een federale overheid die bevoorrading via kernenergie in deze tijden quasi volledig onmogelijk meent te moeten maken bezondigt zich aan kwalijk en vooral schuldig verzuim en speelt met onze Vlaamse welvaart. De kernuitstap moet zo snel mogelijk teruggedraaid worden. Energiezekerheid is immers prioritair voor onze industrie.  

Ondertussen blijven we in de haven niet stilzitten en tasten we de mogelijkheden  van Small Modular Reactors af. Want Vlaamse welvaart staat bij ons wel hoog op de agenda. Dankzij hun kleinere modulaire schaal zijn deze SMR’s relatief snel te produceren en blinken ze uit in efficiëntie in kost en risicobeheersing. Dankzij deze innovatieve technologie zou de levensduur van de afgewerkte nucleaire brandstof substantieel korter zijn.  Een duurzame mix, weg van dogma’s en met infrastructuurprojecten die energiezekerheid aanzienlijk verbeteren; dat is wat we nodig hebben.

 

Stap 3: Van alle -ismes, is realisme de enige duurzame

Maak slimme keuzes en stop met ‘goldplating’. Je kan van onze industrie echt geen giga inspanningen verwachten voor een CO2 -reductie én voor stikstof én voor waterkwaliteit én voor natuurherstel én tussendoor PFAS tackelen en dat liefst op een tijdhorizon van 5 tot 10 jaar. Als voorzitter van de Raad van de Europese Unie mogen we “Europa” wel eens diets maken dat onze schijnbaar ongenaakbare hoogtechnologische industrie tegen haar grenzen aanloopt als deze manier van werken zich doorzet.

In plaats van onze bedrijven eindeloos te reguleren met duizenden bladzijden wettekst, ondersteun hen bij hun initiatieven om dé duurzame voorlopers te zijn. Want innovatie was en zal steeds zijn, de oplossing naar een betere toekomst. Kies duidelijke prioriteiten en kies voor een ambitieus, maar realistisch pad, mét de industrie en de bedrijven. Zodat deze kunnen blijven doen waar ze goed in zijn, namelijk pionieren, innoveren, en jobs en welvaart in onze Vlaamse regio creëren. En ja, kunnen we van de weeromstuit ook eens stoppen met gold-plating? Als lidstaat verder gaan dan de - sowieso bijzonder om niet te zeggen soms hallucinant strenge - Europese regelgeving bij de omzetting van Europees recht naar nationaal recht, is niet alleen absurd, maar ook volstrekt contraproductief voor het eigen bedrijfsleven. Regelgeving die verder gaat of strenger is dan de Europese moet dringend teruggedraaid worden.  

 

Stap 4: Een gunfactor voor vergunningen

Een slank en rechtszeker vergunningskader is cuciaal. We zitten sowieso al met een veelkoppige hydra aan wetgeving rond milieu, natuur, bodem, water… opgelegd door allerlei verschillende overheden, om de Europese wettenspuier niet bij naam te noemen. We zitten bovendien met een inflatie aan motivatieverplichtingen, procedureronden en een karrevracht aan uitzonderingsgronden. Een vlotter verloop van vergunningsprocedures is dus primordiaal. Een omgevingsvergunning bekomen is geen sinecure, en dat is zacht uitgedrukt. De Vlaamse Regering maakt werk van een vereenvoudigingsdecreet dat drastisch snoeit in de veelheid aan procedures. Echter, het Grondwettelijk Hof is niet van het mee-werkende type… Ook de MER (Milieueffectenrapportering) moet terug naar de essentie: een slank en eenvoudig instrument cruciaal voor ons leefmilieu en voor de investeringszekerheid. Met dit pakket aan hervormingen kunnen we meer rechtszekerheid bieden en garanderen we een beter investeringsklimaat. En is een vergunningen-fastlane voor investeringen van algemeen en strategisch industrieel belang niet de ideale manier om concurrentieel te blijven met ons omliggende landen?

 

Stap 5: Hervorm eindelijk de fiscaliteit

De automatische loonindexatie doet de productiekost voor onze industrie nog meer stijgen. Maak daarom van de loonindex een netto loonopslag, zonder dat de competitiviteit van de bedrijven eronder lijdt. Een echte fiscale hervorming zou al een hele slok op de borrel betekenen voor onze industrie. Hervorm nu eindelijk eens de fiscaliteit, met een lagere vennootschapsbelasting en minder ‘koterijen’. Kortom, creëer een gelijk speelveld. In plaats van federale fiscale owngoals te scoren. Dat Frankrijk en Duitsland er vele miljarden tegenaan gooien om hun industrie op te krikken en de Verenigde Staten hen ook nog eens overpoweren met hun IRA maakt het voor onze industrie nog moeilijker. Staatssteun en een subsidierace kunnen nooit het fundament vormen voor een slimme transitie van de Europese industrie. Een aanpak die enkel ten goede komt aan lidstaten met een grote financiële draagkracht; daarvan moet dringend afgestapt. Natuurlijk zijn we als land te klein om het van deze grote spelers te halen. Maar wie klein is moet slim zijn en het al zeker niet nog moeilijker maken.

 

Stap 6: Tijd voor trots

Mensen beseffen veel te weinig dat 95% van ongeveer alles wat wij in ons dagelijkse leven of professioneel gebruiken, ofwel via onze haven binnenkomt, of de bouwstenen daarvoor in onze haven worden geproduceerd. Van het hoesje van de smartphone over een baxter tot de isolatie van een huis… alle basisbouwstenen daarvoor worden hier bij onze bedrijven uit onze petrochemische sector en industrie geproduceerd. Dat verhaal is jammer genoeg te weinig bekend. Onze industrie staat voor enorm grote uitdagingen. Onze bedrijven gaan die vol aan. De meer dan knappe investerings- en innovatieverhalen van onze industrie verdienen het dan ook om wijd en zijd verteld te worden. Al zeker door de media. Wat hier in Vlaanderen allemaal geproduceerd en geïnnoveerd wordt; daar mag best wat trotser over gecommuniceerd worden. Woorden doen ertoe en zetten zaken in gang. Net daarom is het o zo kwalijk dat de media zoveel airplay blijven geven aan de tot degrowth-sekte vervelde partij Groen en de actiegroepen binnen haar spectrum die niet verder raken dan denigrerende termen als “vervuilende wegwerpplastiekfabrieken”. Het is dringend tijd dat onze industrie niet langer weggezet wordt als deel van het probleem; ze is net deel van de innovatieve oplossing.

 

Stap 7: Geef de toekomst zelf vorm

De jeugd heeft de toekomst. Daarom een warme oproep aan hen. Wil je echt het verschil maken, voor economie, mens en klimaat; wil je echt mee vorm geven aan een duurzame toekomst voor de wereld, werp je op STEM, ingenieursstudies, electromechanica, nautica…. Als er één plek is waar je echt helemaal kan doorgroeien, is het wel onze haven en haar industrie. Er wachten zoveel superuitdagende jobs voor jullie! De toekomst heeft jullie nodig!

Dit stappenplan, beste lezer, is een voorzet tot een straffer en performanter industriebeleid. De noodkreet is gehoord. Tijd om de mouwen op te stropen. We staan vandaag als regio nog steeds hoog op de lijst om in te investeren. Onze ligging in het hart van Europa én aan het water is en blijft cruciaal; onze productiviteit ligt hoog en Vlaanderen is een thuishaven voor knappe koppen. Laat ons deze troeven vooral blijven uitspelen. Om hoog op de lijst te kunnen blijven figureren is een gunstiger investeringsklimaat dringend nodig.