“De vrijmaking van de Schelde” meer dan terecht opgenomen in de canon van Vlaanderen!

Natuurlijk was ik gezond nieuwsgierig naar “De canon van Vlaanderen in 60 vensters… “ en ben er  meteen ingedoken. Alle voorspelbare bagger die op voorhand over dit werk de wereld was ingestuurd bleek totaal ongegrond. Dit is echt een genuanceerde en vooral ook mooi uitgegeven bloemlezing geworden. Eén van de 60 Vlaamse vensters trok mijn bijzondere aandacht, namelijk venster 33 “De vrijmaking van de Schelde”. Als Antwerps schepen verantwoordelijk voor de haven en voor stadsontwikkeling, maar ook als dochter van een scheepsagent…

Venster 33 biedt een mooi beeld

De canon neemt ons mee naar augustus 1863. Toen vierde Antwerpen feest. Voortaan hoefden schepen geen tol meer te betalen aan Nederland om de Schelde op te varen. Een nieuwe bloeitijd voor de havenstad brak aan. Het boek focust in ‘venster 33’ verder op hoe daarna stad en overheid investeerden in dokken, sluizen, kranen, opslagruimte en spoorwegen en hoe van over de hele wereld rederijen, handelsfirma's en investeerders neerstreken in Antwerpen. Komen nog allemaal aan bod: de impulsen die onze haven gaf aan de industrialisatie van het land, de vestiging van de petrochemie, de aangroei van containerbehandeling… De nodige aandacht wordt ook besteed aan het verhaal van de Red Star Line en de Congoboten, maar ook aan de expansie van de haven en de impact daarvan op  de polderdorpen Oosterweel, Wilmarsdonk en Oorderen. Kortom, op enkele pagina’s duik je dankzij de canon in onze haven.

De haven in jouw leven

Dat is trouwens volledig terecht, want vandaag is nog te weinig bekend welke impact onze haven op eenieders leven heeft. 95% van alles wat wij gebruiken en nodig hebben – zowel privé als in het professionele leven – komt ofwel via onze haven hier binnen of de bouwstenen daarvoor worden door de petrochemische sector in onze haven gemaakt. Onze logistiek én onze industrie zijn o zo belangrijk in en voor ieders leven.  Van het hoesje van je smartphone over een baxter tot de isolatie van je huis, van het waterdichte element van je winterkleding over de zonnepanelen op je dak tot de wieken van de windturbine… alle basisbouwstenen daarvoor worden hier bij onze bedrijven geproduceerd!

Het historisch belang van de tolvrije Schelde

Ook het historisch belang van de Schelde en de haven mag niet onderschat worden. “1863 Schelde Tolvrij” is een belangrijke datum, maar we mogen ook niet 17 augustus 1585 vergeten toen de rivier ‘gesloten’ werd voor doorgaande zeevaart en tol werd ingevoerd. Die tol werd daarna enkele keren weer afgeschaft en weer ingevoerd. Uiteindelijk werd dan op 12 mei 1863 een verdrag gesloten waarbij de Nederlandse staat beloofde om voor eeuwig geen scheepvaartrechten op de Schelde meer te innen, mits een afkoopsom van 17.141.640 gulden werd betaald. De Antwerpse haven was hiermee van een loodzware keten bevrijd.

Wat niet zo heel bekend is dat dit de absolute verdienste van Auguste Lambermont, topdiplomaat uit de negentiende eeuw. Hij sloot een verdrag met maar liefst 27 staten, die allemaal een of ander belang bij een vrije Scheldedoorvaart hadden. De Antwerpenaren hebben hem terecht geëerd met een van de  mooiste beeldengroepen op ’t Zuid. Vijftig jaar geleden hebben ze het Neptunusmonument gezet op de Marnixplaats en het Lambermontmonument op de gelijknamige plaats.

De Schelde is onze levensader en dat is inderdaad op het conto van Lambermont te schrijven. Trouwens, ook de Scheldestraat, Tolstraat, Vrijheidstraat verwijzen naar deze voor Antwerpen cruciale gebeurtenis; dat gaat jammer genoeg aan veel Antwerpenaren voorbij. De band met de Schelde halen we deze legislatuur in menig stadsontwikkelingsproject aan. Denk bijvoorbeeld aan de 7km lange Scheldekaaien die we aan het herontwikkelen zijn.

De mosselboycot!

Toen onze noorderburen begin deze eeuw het geduld van de Antwerpenaren opnieuw op de proef stelden en moeilijk deden over een verdere – derde – verdieping van de Schelde ging ik iets minder diplomatisch te werk dan Lambermont… Als piepjong Vlaams Parlementslid probeerde ik het eerst met opiniestukken. Geen kat, of beter geen enkele redactie was geïnteresseerd. Ik besloot het drastischer aan te pakken. De mosselboycot was geboren. Op heel wat plekken deelden we vlakbij de horeca flyers uit met de boodschap: “Eerst Scheldeverdieping, dan pas Zeeuwse mosselen.” Dat heeft zelfs de internationale pers gehaald: natuurlijk heel wat media uit Nederland, maar ook de Spaanse en Duitse. Toen die derde Scheldeverdieping er uiteindelijk toch kwam en het plechtige startmoment aangebroken was, hebben we de Nederlandse collega’s goed beetgehad. Ze schrokken zich een hoedje toen we zeiden dat we naar de vierde “verdieping” wilden gaan. Wat we er natuurlijk niet bij vertelden is dat we voor de fotoshoot gewoon naar de vierde etage van de feestlocatie wilden gaan wegens het mooie uitzicht, en het niet hadden over een volgende “verdieping” van de Schelde.

Fier op onze (plek in de) canon…

De haven is de economische motor van Vlaanderen. Daarop mogen we best fier zijn. En ja, dat zijn we nog te weinig. Zelfs als Antwerpenaar. Hoe trotser je bent als volk – laat me Antwerpenaren nu maar even een volk noemen –, hoe meer je ook samen kan bereiken. Antwerps zijn houdt in dat je zelfbewust bent, maar ik zou het niet arrogant noemen. Bij arrogantie denk ik aan een blaaskaak. Trots is dus een beter woord. We hebben een warm-nestgevoel. Ik vergelijk het met de haven. Als je van ver of dichtbij iets met de haven te maken hebt, dan ben je een deel van de havengemeenschap. En dat is een soort van microbe. Zo spreekt ook de havengemeenschap met heel veel verschillende stemmen. Als Antwerpenaar, havenschepen en als dochter van een scheepsagent ben ik dus trots op de plek van de haven in de canon. Als Vlaming ben ik dan weer trots op de vele verhalen die in deze canon aan bod komen. Een warm Vlaams nest gebouwd op Vlaamse welvaart; dat is de essentie. En ja, als Vlaming mogen we gerust wat meer zelfbewust zijn. Daarvoor is een canon een uitstekend instrument. Tot spijt van wat sommige zelfhaatpromotende zelfverklaarde intellectuele opiniebijdragers ook mogen beweren…